عدم خودکفایی تولید کاغذ یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های صنعت نشر و آموزش کشور است. با وجود پتانسیل‌های موجود در کارخانجات داخلی و منابع جنگلی ایران، هنوز بخش قابل‌توجهی از نیاز کشور به کاغذ از مسیر واردات تأمین می‌شود که پیامدهایی مانند افزایش قیمت کتاب، وابستگی ارزی و ناترازی انرژی را به دنبال دارد.
۱. وضعیت فعلی خودکفایی تولید کاغذ در ایران
کارخانه‌های کاغذ کشور، هرچند در سال‌های اخیر تحت عناوین مختلفی هدف‌گذاری شده بودند، اما به دلایل متعدد هنوز نتوانسته‌اند به ظرفیت اسمی خود دست یابند. بخش عمده تولید داخلی کاغذ به تأمین نیاز کاغذ کتاب‌های درسی اختصاص یافته و سهم بازار نشر آزاد بسیار اندک است. از طرف دیگر، نوسانات نرخ ارز و کاهش یارانه‌های دولتی از سال ۱۴۰۰، هزینه‌های تولید را افزایش داده و رقابت‌پذیری کارخانه‌ها را کاهش داده است.
۲. مهم‌ترین چالش‌ها
ناترازی انرژی: هزینه بالای برق و گاز مورد مصرف در خطوط تولید، یکی از اصلی‌ترین موانع افزایش تولید است.
کاهش حمایت‌های یارانه‌ای: از سال ۱۴۰۰ مصوبه‌ای برای یارانه کاغذ وجود ندارد و بسیاری از هزینه‌های تولید از شمول یارانه خارج شده است.
عدم تخصیص کامل مواد اولیه: کارخانه‌های تولید چوب و کاغذ مازندران صرفاً بخشی از نیاز کشور را پوشش می‌دهند و به دلیل محدودیت منابع خام، مقدار قابل‌توجهی از چوب مورد نیاز از خارج وارد می‌شود.
۳. اقدامات و راهکارهای پیشنهادی
تأمین پایدار انرژی
مذاکره با وزارت نیرو و وزارت نفت برای تخصیص سوخت با قیمت ترجیحی
سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های کوچک و مقیاس خانگی (CHP) در داخل کارخانه‌ها
بازگشت یارانه هدفمند به بخش کاغذ
پیشنهاد اختصاص بخشی از یارانه‌های عمومی به واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه
ایجاد صندوق حمایتی مشترک بین وزارت ارشاد و سازمان برنامه و بودجه
تقویت زنجیره تأمین داخلی
توسعه کشت سریع‌الرشد گونه‌های جنگلی مناسب صنایع سلولزی
تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در جنگل‌کاری و تأمین چوب
بهبود کیفیت و استاندارد
اجرای طرح‌های نوآورانه برای ارتقای کیفیت کاغذ تولید داخل
انتقال فناوری و آموزش نیروی انسانی متخصص از طریق همکاری با کشورهایی چون چین
گسترش بازار داخلی
الزام تدریجی ناشران دولتی و آموزشی به مصرف حداقل ۳۰٪ کاغذ داخلی
تسهیل خرید کاغذ داخلی در نمایشگاه‌های تخصصی نشر و فرهنگ
نتیجه‌گیری
با توجه به ظرفیت بالقوه صنعت سلولزی ایران و نیاز روزافزون بازار نشر و آموزش، عدم خودکفایی تولید کاغذ باعث ایجاد وابستگی ارزی و افزایش قیمت محصولات فرهنگی شده است. اجرای راهکارهای مطرح‌شده در سه ضلع تأمین انرژی، حمایت مالی و توسعه تکنولوژی می‌تواند مسیر رسیدن به خودکفایی واقعی را هموار کند.
پرسش‌های متداول
۱. چرا یارانه کاغذ از سال ۱۴۰۰ قطع شد؟
قطع یارانه‌ها به‌دلیل تغییر سیاست‌های کلان اقتصادی و محدودیت منابع مالی صورت گرفت تا تمرکز یارانه‌ها بر کالاهای اساسی دیگر باشد.
۲. سهم کاغذ داخلی از بازار نشر آزاد چقدر است؟
در حال حاضر کمتر از ۱۵٪ نیاز بازار نشر آزاد با کاغذ داخلی تأمین می‌شود و مابقی از طریق واردات تأمین می‌گردد.
۳. چگونه می‌توان مصرف کاغذ داخلی را افزایش داد؟
از طریق سیاست‌گذاری در دولت مانند الزام دستگاه‌های دولتی و ناشران بزرگ، اعطای مشوق‌های مالی و ارتقای کیفیت محصولات داخلی می‌توان مصرف را افزایش داد.
۴. نقش بخش خصوصی در خودکفایی تولید کاغذ چیست؟
سرمایه‌گذاری در منابع چوبی، خطوط تولید مدرن و نوآوری در فرآیندهای سلولزی از نقش‌آفرینی کلیدی بخش خصوصی در ارتقای خودکفایی حکایت دارد.
۵. همکاری با فدراسیون بسته‌بندی سلولزی چین چگونه می‌تواند مؤثر باشد؟
تبادل فناوری، آموزش نیروی انسانی و واردات ماشین‌آلات پیشرفته از چین می‌تواند بهره‌وری و کیفیت تولید داخلی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
بررسی تخصصی مسائل داخلی صنعت کاغذ و مقوا، در سایت کاغذ شهر
افزودن دیدگاه